مجمع‌الصنایع (تجربۀ نوگرایی در مشاغل کارگاه‌های سلطنتی دورۀ قاجار)

نویسنده

چکیده مقاله:

روند نوگرایی علمی، اجتماعی، و فرهنگی در دورۀ قاجار با تاسیس مدارس ویژه‌ای مانند دارالفنون و مجمع‌الصنایع همراه است. در مورد دارالفنون کم و بیش مطالب درخوری در دست است، اما در مورد مدرسۀ مجمع‌الصنایع، اطلاعات زیادی وجود ندارد. این مدرسه، در دورۀ میرزا تقی‌خان امیرکبیر و بر اساس الگوی کهن تولید خرده کالایی در بیوتات سلطنتی برپا شد تا مانند موسسه‌ای پیشگام در راه‌اندازی برخی رشته‌های جدید تولیدی و فناورانه، و یا احیا و ارتقای برخی رشته‌های تولیدیِ از رونق افتاده در دورۀ ناصری عمل کند. این تجربه، در عرصۀ سیاست‌گذاری در حوزۀ فناوری، تجربه‌ای منحصر به‌فرد بود. در این مقاله، تاریخچه و روند تحولات این مدرسه مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد و از این رهگذر، موضوع تجربۀ مزبور به عنوان تداوم الگوی کهن تولید کارگاهی سلطنتی، در دورۀ قاجار، ارزیابی می‌شود. پژوهش حاضر، درصدد پاسخ به سوالات زیر است: 1) مدرسۀ مجمع‌الصنایع تا چه اندازه متاثر از الگوی تشکیلات بیوتات و تا چه اندازه تجربه‌ای نوین بود؟ 2) علل تاسیس مدرسه چه بود؟ 3) تاسیس مدرسۀ مجمع‌الصنایع چه تاثیر مشخصی در فضای فناورانه، هنری، و فرهنگی آن دوران داشت؟ تجربۀ مدرسۀ مجمع‌الصنایع را می‌توان کوشش دربار قاجار برای بازسازی و نوسازی بخش تولید کالایی بیوتات دانست و تاسیس آن با هدف استقرار، بخشی نوین در تولید کالا و سازمان صنفی مربوط صورت گرفت تا از این رهگذر هزینه‌های دربار کاهش یافته و برخی پیشه‌ها و صنایع نوین ترویج شوند. سکوت منابع در مورد مدرسه و عملکرد آن و افت و خیز و رکود در فعالیت‌های مدرسه امکان تاثیرگذاری موثر آن در فضای تولید حرفه‌ای و تحول نظام تولید شهری کشور را سلب کرده بود. نتیجه‌گیری: نتیجه تحقیق نشان می‌دهد تجربه برپایی مجمع‌الصنایع ادغام گرایش تجربی پیشینی در سرمایه‌گذاری حکومت در عرصۀ تولید شهری و بهره‌گیری از تجربیات نوین غرب در این زمینه بود. اگرچه روند برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری حکومت در این زمینه نیز، مانند دیگر زمینه‌ها، با مشکلات ساختاری و موانع مختلف رو به رو گردید و از به سرانجام رسیدن تحولی که خواست اولیه از بنیان آن بود، تحقق نیافت.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

مجمع الصنایع (تجربۀ نوگرایی در مشاغل کارگاه های سلطنتی دورۀ قاجار)

روند نوگرایی علمی، اجتماعی، و فرهنگی در دورۀ قاجار با تاسیس مدارس ویژه ای مانند دارالفنون و مجمع الصنایع همراه است. در مورد دارالفنون کم و بیش مطالب درخوری در دست است، اما در مورد مدرسۀ مجمع الصنایع، اطلاعات زیادی وجود ندارد. این مدرسه، در دورۀ میرزا تقی خان امیرکبیر و بر اساس الگوی کهن تولید خرده کالایی در بیوتات سلطنتی برپا شد تا مانند موسسه ای پیشگام در راه اندازی برخی رشته های جدید تولیدی و...

متن کامل

اقدامات سیاسی و فرهنگی علیقلی خان مخبرالدوله و تأثیر آن در روند نوگرایی دورۀ قاجار

علیقلی خان مخبرالدوله از رجال دانش‌دوست، ترقی‌خواه و مطرح تاریخ معاصر ایران است. برخی از اقدامات وی حاکی از نوگرایی و اهتمام و توجه ایشان به امر توسعه و پیشرفت در ایران عصر قاجار است. این جستار با روشی تحلیلی- توصیفی و همچنین با تکیه بر منابع و اسناد کتابخانه‌ای و آرشیوی، به اقدامات سیاسی و فرهنگی مخبرالدوله و سهم آن در فرایند نوگرایی این دوره می‌پردازد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند که علیق...

متن کامل

تشکیلات اداری جواهرات سلطنتی در دورۀ صفویه

خزانه‌های آنها جمع‌آوری می‌شد. در همین راستا، تشکیلات نسبتاً منظمی برای حفظ و نگهداری این گنجینه‌ها در این دربارها به وجود می‌آمد؛ که درون این تشکیلات، کارگاه‌هایی برای ساخت و پرداخت جواهرات تازه برپا می‌‌شد. در دوران صفویه، علاقۀ پادشاهان این سلسله به داشتن درباری باشکوه و عظیم موجب شده بود مجموعه‌ای از بهترین نفایس و جواهرات در دربار جمع‌آوری شود. در این دوره، تشکیلات منظمی برای حفظ، نگهداری،...

متن کامل

تحلیل پدیده شکار سلطنتی در عصر قاجار

هدف: هدف این نوشتار بررسی سنت شکار به‌عنوان یکی از رسوم مورد علاقه حکام قاجار است. سنت شکار در سیر پادشاهی ایران در قبل و بعد از اسلام تا زمان تأسیس سلسله پهلوی، ازجمله آداب ‌و رسوم پادشاهان و در مقام نظر، از الزامات مقام شاهی بوده و یکی از صفات لازمه پادشاهان به شمار می‌‌آمده است. بااین‌حال فرض بر این است که خوش‌گذرانی و صرف اوقات فراغت در شکارگاه‌‌ها یکی از علل اصلی توجه شاهان قاجار به امر شک...

متن کامل

تحلیل پدیده شکار سلطنتی در عصر قاجار

هدف: هدف این نوشتار بررسی سنت شکار به عنوان یکی از رسوم مورد علاقه حکام قاجار است. سنت شکار در سیر پادشاهی ایران در قبل و بعد از اسلام تا زمان تأسیس سلسله پهلوی، ازجمله آداب و رسوم پادشاهان و در مقام نظر، از الزامات مقام شاهی بوده و یکی از صفات لازمه پادشاهان به شمار می آمده است. بااین حال فرض بر این است که خوش گذرانی و صرف اوقات فراغت در شکارگاه ها یکی از علل اصلی توجه شاهان قاجار به امر شکار ...

متن کامل

بررسی بصری طغرا و مُهرهای سلطنتی ایران ( ایلخانیان-قاجار)

دراین پژوهش توصیفی- تحلیلی که گردآوری اطلاعات آن به صورت کتابخانه ای، میدانی و بررسی مستقیم آثارصورت گرفته است، هدف اصلی بررسی نقش مُهر و طغرای پادشاهان در باز? زمانی دور? ایلخانیان تا دوره قاجار بوده است که از جمله نشانه های سلطنتی و نماد اقتدار خسروی محسوب می شوند و سجع مکتوب برآنها، عمدتاً انعکاسی در افکار و عقاید مذهبی شاهان داشته است. آنها به ویژه تعمد داشتند هویت شیعی مذهبی خود را به وسیله ...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 21  شماره 3

صفحات  42- 64

تاریخ انتشار 2011-11-22

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023